جامعه پویا-با توجه به گسترش پدیده طلاق سالمندی، برخی از کارشناسان معتقدند مسایلی از قبیل مشکلات اقتصادی، عدم تامین هزینه های زندگی، تغییرات نگرشی و فرهنگی، افزایش توقعات، از بین رفتن قبح طلاق و نبود مهارت های زندگی در این خصوص دخیل هستند.
طلاق با اینکه تجربه تلخی است ولی ممکن است در هر سنی اتفاق افتد. هستند زوج های مسنی که پس از سال های زندگی مشترک تصمیم به جدایی می گیرند تا مابقی عمر خود را در تنهایی بگذرانند.
در ارتباط با دلایل و زمینه های طلاق به طور کلی مطالعات زیادی در کشور انجام گرفته است. ولی پدیده طلاق سالمندی در چند سال گذشته مورد توجه عمده رسانه ها قرار گرفته است. به گفته برخی از کارشناسان مشکلات اقتصادی، عدم تامین هزینه های زندگی، تغییرات نگرشی و فرهنگی و افزایش توقعات، از بین رفتن قبح طلاق، نبود مهارت های زندگی و مواردی از این قبیل از جمله دلایلی است که باعث شده آمار طلاق در میان سالمندان نست به گذشته افزایش پیدا کند.
با توجه به اهمیت بحث، با ستار پروین، جامعه شناس و استاد دانشگاه به گفت و گو نشستیم.
**دلایل طلاق در میان سالمندان
پروین در خصوص دلایل طلاق در میان سالمندان گفت: در ارتباط با دلایل و زمینه های طلاق به طور کلی مطالعات زیادی در کشور انجام گرفته است. ولی پدیده طلاق سالمندی در چند سال گذشته مورد توجه عمده رسانه ها قرار گفته است. با این حال پژوهش های داخلی این حوزه ناچیز است.
وی افزود: طلاق سالمندی پدیده ای است که براساس آمارهای موجود در حال افزایش است. این مساله در اوان دوران سالمندی حدودا در سن 60 سالگی و در کلانشهرها نمود بیشتری دارد. در این ارتباط می توان سه سطح تحلیل ارائه کرد: سطح کلان ساختاری- سطح میانی و خرد.
پروین افزود: در تحلیل سطح کلان، می توان گفت که بازاندیشی سنت های پیشین در حوزهای مختلف از جمله روابط زناشویی و خانواده در عصر مدرن شتاب بیشتری به خود گرفته است. موضوعی که به ویژگی عام بشری بدل شده است. برخی صاحبنظران از پایان سنت ها سخن می گویند که خود به این معنا می باشد که سنت ها مورد نقد قرار می گیرند و انسانها صرفا سنت راهبر نیستند. بلکه سنت ها را بر اساس مسایل و نیازهای خاص خود مورد بازاندیشی قرار می دهند. امروزه در پرتو جهانی شدن و به مدد رسانه ها سنت های خانوادگی بیشتر تحت تاثیر بازاندیشی قرار گفته است. و لذا انتخاب ازدواج و طلاق می تواند در این راستا مورد تحلیل قرار گیرد.
این استاد دانشگاه افزود: زمانی که سالمندان در مسیر جریان سیال اطلاعات از طریق رسانه های مختلف مانند ماهواره، و شبکه های مجازی قرار می گیرند طبیعی است که آنها نیز به گذشته و حال خود می نگرند و زندگی خود را مورد بازاندیشی قرار می دهند. انتخاب راهکار طلاق پس از سالها زندگی مشترک می تواند به نوعی بازاندیشی و گسست از سالهای زندگی مبتنی بر سنت باشد.
طلاق سالمندی پدیده ای است که آمارهای موجود نشان می دهد که در حال افزایش است
وی افزود: ساختار رو به رشد جمعیتی سالمندی و عدم توجه به نیازهای سالمندان در برنامه های سیاستگذاری این حوزه هم می تواند از عوامل اثر گذار باشد.سالمندی یک سن خاص با ویژگی های مختص به خود است ، آمارهای جمعیتی نشان می دهد که ساختار جمعیتی ایران به گونه است که این ساختار در حال سالمند شدن است و میانگین سن ایرانیان در حال افزایش است، از سوی دیگر برنامه های مدون و مشخصی که نیازهای فیزیکی، روانی و اجتماعی سالمندان را شامل شود یا وجود ندارد و یا ناقص است . طبیعی است که بی توجه به نیازهای سالمندان و نبود برنامه های حمایتی می تواند آنها را در مقابل آسیب های اجتماعی نظیر طلاق شکننده و آسیب پذیر سازد. از سوی دیگر وقتی ساختار یک جمعیت به سمت سالمندی نیل پیدا کند نسبت آمارهای آن نیز افزایش می یابد. معمولا به طلاق به عنوان یک مساله خاص جوانان نگریسته می شود. شاید یکی از دلایل این است که عمده طلاق ها در اوایل زندگی زوجین اتفاق می افتد ولی تغییرات ساختار جمعیتی گواه آن است که این موضوع سالمندان را نیز شامل می شود.
** سطح میانی و طلاق در میان سالمندان
پروین در خصوص سطح میانی و طلاق در میان افراد مسن گفت: سطح میانی مساله، به تعاملات بین نهادی ساختار جامعه ایران بر می گردد. سلطه نهاد اقتصاد بر نهادی مانند خانواده از یک سو و فشارهای اقتصادی از سوی دیگر می تواند از زمینه های تغییرات کارکردی و ساختاری خانواده ها باشد. منطق پول و مناسبات اقتصادی امروزه فشارهای زیادی را بر خانواده ها وارد ساخته است. به طوری که ارزش های خانوادگی را تحت تاثیر خود قرار داده است. بخش مهمی از سالمندان پس از دوران بازنشستگی از حداقل حقوق برخوردارند. مساله ای که می تواند فشارهای اقتصادی را تشدید کند.این فشارها در قشری از سالمندان می تواند تولید آسیب کند.
وی افزود: دوران فراغت از بازنشستگی بایستی با برنامه ریزی همراه باشد. بی توجهی به نیازهای سالمندان و رها کردن آنها به حال خود می تواند یک زندگی کسالت بار و تکراری را برای آنها رقم بزند. این تغییر در سبک زندگی می تواند منجر به یکنواختی زندگی پس از بازنشستگی و در نهایت تعارضات زناشویی بین زوجین سالمند، مشاجره و بگو مگوهای طولانی بین آنها شود.
** سطح خرد و فردی و طلاق در میان سالمندان
در نهایت در سطح فردی می توان به مواردی از جمله اختلاف سلیقه قدیمی زوجین سالمند، تاخیر در طلاق به خاطر فرزندان، تفاوت های شخصیتی زوجین، تغییرات خلقی پس از دوران بازنسشتگی و خاص سالمندی اشاره کرد.
پروین در خصوص آسیب های طلاق در دوران سالمندی گفت: طلاق سالمندی ضمن اینکه دارای دلایل خاص خود است، به عنوان یک آسیب اجتماعی می تواند پیامدهایی را به دنبال داشته باشد. از جمله می توان به مسایلی مانند احساس تنهایی و انزوای بیشتر زوجین سالمند، کاهش احتمالی حمایت اجتماعی از سوی فرزندان و نزدیکان، شیوع بیشتر طلاق در بین سنین جوانتر اشاره کرد.
**راهکارهای کاهش طلاق در میان سالمندان
پروین در خصوص راهکارهای کاهش طلاق در میان سالمندان گفت: مواردی مانند برنامه های فراغتی سالمندان، حمایت های رفاهی و اقتصادی، سالمندی فعال و تشکیل سازمانهای مردم نهاد خاص سالمندان، افزایش مهارت های زندگی و حل مساله سالمندان برای مواجه با سبک زندگی پس از بازنشستگی می تواند در کاهش آمار طلاق سالمندان اثرگذار باشد.