جامعه پویا-بروز سیلاب، آلودگی هوا، فرسایش خاک و از بین رفتن گونه‌های گیاهی مفید که می‌تواند سلامت انسان را تضمین کند از جمله مهمترین دلایلی است که کارشناسان حفظ جنگل‌هار حیاطی می‌دانند و تخریب جنگلها را تخریب بشریت می‌دانند. کارشناسان جنگلها را یک سیل‌بند طبیعی می‌دانند که هنگامه بروز بالایای طبیعی مانند سیل از ورود آسیب به انسانها جلوگیری می‌کند.
محققان محیط زیست، جنگل ها را به عنوان یکی از پنج منابع طبیعی مهم قلمداد می‌کنند. جنگل چیزی بیش از محیطی با تعداد بسیاری درخت است. جنگل یک اکوسیستم طبیعی و پیچیده است که از انواع مختلفی از درختان تشکیل شده است و اشکال مختلفی از زندگی را حمایت می‌کند.
تخمین زده می‌شود که دو سوم از جنگل‌های جهان در بین 10 کشور توزیع شده که ایران در میان آنها نیست و کشور ما در بخشی از جهان است که پوشش جنگلی کم است:
سرانه جنگل در ایران 17/0 هكتار بوده، در حاليكه سرانه جهاني جنگل 62/0 هكتار است. مقايسه اين آمار ضرورت توجه به حفظ، احياء و توسعه جنگلهاي كشور را نشان ميدهد.
جنگلهاي ايران كه 8/8 درصد مساحت كشور را تشكيل ميدهند، از نظر مديريتي به دو گروه جنگلهاي شمال و جنگلهاي خارج از شمال تقسيم ميشوند. جنگلهاي شمال به تمام ناحيه رويشي هيركاني و خزري اطلاق ميشود؛ و جنگلهاي خارج از شمال نيز در 4 ناحيه رويشي ديگر قرار دارند.
اهمیت و فواید جنگلها
برخی از فوايد درختان عبارتند از توليد اكسيژن، جذب گرد و غبار، گاز كربنيك و ديگر گازهای شيميايی موجود در هوا. خاکی که درختان را حمایت می‌کنند، آبی که از میان آنها می‌گذرد و هوایی که آنها را احاطه می‌کند همه ضامن سلامتی و بقای محیط زیست انسان است. در زیر اهم فواید جنگل ها می آید:
1- تنوع زیستی: جنگلها برای نجات تنوع زیستی حیاتی هستند. جنگل‌های بارانی، به تنهایی خانه‌ی میلیون‌ها گونه هستند، بسیاری از آنها تا به حال شناخته و مطالعه نشده اند. بیش از نیمی از 10 میلیون گونه گیاهان، درختان و حشراتی که در جهان یافت می‌شود، در جنگل‌های بارانی گرمسیری زندگی می‌کنند. یک پنجم از آب شیرین جهان در آمازون قرار دارد.
2- پزشکی: مواد اولیه بسیاری از داروهایی که برای درمان امراضی چون حملات قلبی، مالاریا و برونشیت استفاده می‌شود، از جنگل‌های بارانی استخراج می‌شوند. مثلا یکی از این مواد که برای درمان سرطان خون استفاده می‌شود، تنها در جنگل‌های بارانی ماداگاسکار یافت می‌شود.
3- کنترل آب و هوا و بارش باران: درختان با جذب کربن دی‌اکسید از جو، به کنترل آب و هوا کمک می‌کنند، بنابراین کمک به پاکیزه شدن هوا از گازهای گلخانه‌ای می‌کنند. جنگلها به تولید باران کمک می‌کنند. با کاهش پوشش سبز و تاثیر مستقیم انرژی بر سطح زمین، در آینده شاهد فشار هوای شدیدتر، بادهای بیشتر و احتمالا طوفان‌های سهمگین تر خواهیم بود. جنگلها، آب و هوای منطقه‌ای و جهانی را از طریق جذب، تولید باران و تبادل گازهای اتمسفری، کنترل می‌کنند. برای مثال آمازون به تنهایی 50 تا 80 درصد از بارش خود را از طریق تعرق درختان، می‌سازد.
4- خاک‌ها و حوضه‌ها: پوشش جنگلی از تاثیر مستقیم آب باران می‌کاهد، موجب کاهش سیل و رواناب می‌شود و نفوذ را افزایش می‌دهد که به افزایش سطح رطوبت ریشه‌های گیاهان کمک می‌کند. همچنین حفظ رطوبت به شکست مواد آلی نیز کمک می‌کند، بنابراین سبب می‌شود که خاک غنی شود و برای استفاده طبیعی درختان مناسب شود. همچنین درختان از آبی که از میان آنها رد می‌شوند در برابر تاثیر نور خورشید محافظت می‌کنند و سرعت تبخیر را کاهش می‌دهند و سبب می‌شوند جربان آب ادامه یابد. این برای حیات آب ضروری است و از هدررفت آنها جلوگیری می‌کند.
5- ارزش اقتصادی: جنگل‌های پایدار برای ما معیشت، گردشگری و دانش تامین می‌کنند. کسانی که از طریق جنگلها امرار معاش می‌کنند، شکارچیان، مزرعه داران، محققان، گردشگران و فعالان داروسازی، همه و همه تحت تاثیر نابودی جنگلها قرار می‌گیرند. مردم محلی معیشت خود را از دست می‌دهند و کشورهایی که جنگل‌هایشان رو به نابودی است، بخشی از درآمدهایشان کم می‌شود.
جنگل‌زدایی
درختان دیری است به بهانه های مختلفی بریده می شوند و یا در اثر رفتارهای کاملا قابل پیشگیری به راحتی می سوزند. مانند اینکه چوب آنها برای ساخت و ساز، یا به عنوان سوخت و یا مقاصد دیگر اقتصادی استفاده می شود. نیروهای محرک برای جنگل زدایی بسیار پیچیده هستند، اما نسبت مستقیمی با نیاز اقتصادی جوامع محلی، کشورها و صنایع چندملیتی بزرگ دارند. مانند:
تقاضای بسیار برای چوب (کنده و الوار)
تقاضای بسیار برای خمیر کاغذ و کاغذ، چوب برای مبلمان، وسایل خانه، ساخت و ساز و سوخت، سبب می‌شوند تا درختان بیشتری بریده شوند. جمعیت جهان رو به فزونی است و بیش از پیش نیازهای ما رو به افزایش است.
آتش سوزی
آتش‌سوزی برای برخی زمین‌های جنگلی طبیعی و مفید است، اما زمانی که در مکان اشتباه، یا تعداد دفعات اشتباه و یا در شدت اشتباه اتفاق افتد، نابود کننده است. هرساله، میلیون‌ها هکتار از جنگل‌های سراسر دنیا در آتش سوزی ها نابود می‌شوند. این آتش سوزی‌ها نه تنها ساختار و ترکیب جنگلها را تغییر می‌دهند، بلکه می‌توانند جنگلها را به روی گونه‌های مهاجم باز کنند، تنوع بیولوژیکی را تهدید کنند، چرخه‌های آب را تغییر دهند و خاک را فرسایش دهند. متاسفانه در ایران 95 درصد آتش سوزی های جنگل در اثر خطای انسانی رخ می دهد که آماری تکان دهنده است.
ساخت و ساز
در برخی مناطق شهرک‌های جدید، جاده‌ها و صنایع در مناطق جنگلی ساخته می‌شوند که مطمئنا بر مشکلاتی که ا امروزه در مقابله با جنگل زدایی داریم می‌افزاید. زمانی که جاده‌ها برای دسترسی به مناطق دوردست ساخته می‌شوند، به عنوان یک آهنربا برای شهرک‌های جدید عمل می کنند. زمانی که مردم شروع به مسکن گزیدن در نزدیکی مناطق جنگلی می‌کنند، شروع به وابسته شدن به منابعی که جنگل در اختیار آنها می‌گذارد، می کنند. برای مثال در سال 2014، برنامه پایش جنگل آمازون تقریبا 1123 شهرک که حاصل از جنگل زدایی است را در نقشه نشان داده است.
سایر عوامل
بخشی دلایل جنگل زدایی البته شامل سیاست‌هایی است که تولید دانه‌های سویا یا روغنی را مورد حمایت قرار می‌دهد. همین طور دستورالعمل‌های ضعیف محیط زیستی که زمین داران را تشویق می‌کند تا بدون توجه به قوانین، زمین‌های جنگلی خود را تبدیل به مزرعه کنند.
جنگل داری پایدار
انسان در طول تاریخ بخشی از نیازهایش را از جنگل تامین کرده است. اما روندهای کنونی اگر کنترل نشود دیگر جنگلی برای رفع نیازها نخواهند ماند. بنابراین باید به سوی جنگل داری پایدار برویم. البته این وظیفه یک شخص، گروه یا کشور نبوده بلکه تلاشی مشترک و جهانی است.
برای رسیدن به جنگلداری پایدار می توان کارهای زیر را انجام داد:
1. شرکت‌های جنگل داری، باید قبل از آن که اجازه دهند درختی بریده شود، درخت (یا بذر) بکارند.
2. تنها درختان قدیمی باید بریده شوند، و باید به صورتی قطع شوند که به درختان دیگر آسیب نرسانند.
3. درختان جوان باید محافظت شوند.
4. باید توسعه گردشگری تشویق شود تا بر سیاست‌های جنگل داری پایدار تاکید گردد.
5. آموزش و اطلاع رسانی مردم در زمینه رفتارهای صحیح گردشگری مانند عدم استفاده از هرگونه آتش در جنگل حیاتی است.
6. آموزش و اطلاع رسانی به جوامع محلی در این مورد که تنها جنگل داری پایدار می تواند ضامن رونق معیشت آنها باشد و سودهای ناشی از رفتارهای کنونی رایج، مقطعی بوده و به زودی با مشکلات اقتصادی روبرو خواهند شد.
برخی شرکت‌های تجاری بزرگ مثال خوبی برای زنده نگه داشتن جنگل داری پایدار هستند. مثلا IKEA الواری را که خواستگاه آن معلوم نباشد، یا به طور غیرقانونی حمل شده باشد، یا از مناطق درگیر بحران اجتماعی آمده باشد، یا از جنگل‌های دارای ارزش حفاظتی بالا یا جنگل‌های دارای ارگانیسم‌های اصلاح شده ژنتیکی باشد، مورد خرید و استفاده قرار نمی دهد.
اگر همگان اعم از جوامع محلی و شرکت‌هایی که مرتبط با جنگل کار می‌کنند، مسئولانه رفتار کنند، در کاهش سرعت تخریب جنگل به جهش بزرگی می‌توان دست یافت.
برای حفاظت از جنگلها چه کارهایی می توان انجام داد؟
بی شک نظر به وسعت و سرعت تخریب جنگلها، دولت ها و سطوح سازمانی، قوه مقننه و قوه قضاییه هر یک می بایست در چارچوب وظایف خود برای توقف جنگل‌زدایی و محافظت از آن تلاش کنند. یعنی قوانین و دستورالعمل‌ها در محافظت از جنگل ها تدوین و کاملا و بی اغماض اجرایی شود.
اما عموم مردم نیز در این کار نقش بسیار مهمی دارند که در زیر به اهم آنها اشاره می شود:
• اطلاعات صحیح برای حفاظت از جنگل ها را از هر طریق ممکن (از گفت و گوی چهره به چهره گرفته تا نشر اطلاعات در فضای مجازی) با دیگران به اشتراک بگذارید. انسان‌های مسئول دست از تلاش برنمی دارند و برای آن چه بدان باور دارند، می ایستند.
• در سازمان‌های مردم نهادی که برای حفاظت از جنگلها تلاش می‌کنند، عضو شوید. زمانی که مردم بیشتری با هم کار کنند، تاثیرگذاری بیشتر خواهد بود.
• از وسایل مصنوعی کمتری استفاده کنید. وسایل بیشتری را دوباره استفاده و یا بازیافت کنید. چوب، کاغذ، پلاستیک‌ها و باقی وسایلی که هر روزه استفاده می‌کنیم به منابع طبیعی ای متصل هستند که در حال نابودیند. این به این معناست که ما هرچه بیشتر بازیافت کنیم، پدیده های طبیعی مانند درخت کمتر استفاده می شوند. همچنین به این معناست که شرکت‌ها و حکومت‌ها مواد خام کمتری از مناطق جنگلی دنیا برداشت خواهند کرد.
منبع:سلامت نیوز