جامعه پویا-جلسه دفاع از پایان‌نامه یا رساله در معنای معمول آن جلسه‌ای است با حضور چند استاد که طی آن یک دانشجوی کارشناسی ارشد یا دکتری قرار است حاصل ماه‌ها پژوهش خود را ارائه دهد اما این تعریف ساده بیانگر همه آن چه که امروزه در این جلسه اتفاق می‌افتد نیست.
پایان‌نامه نوشتن و دفاع از آن چند سالی است که با گسترش آموزش عالی، حاشیه‌های متعددی به همراه داشته است؛ پایان‌نامه فروشی، تقلب در پایان‌نامه و برگزاری جلسات دفاع لوکس در برخی دانشگاه‌ها همه و همه آفت‌های این مرحله از تحصیل است.
کلمه" پذیرایی جلسه دفاع" را که جستجو می‌کنم گوگل " تزئین میز دفاع پایان‌نامه"، " پکیج پذیرایی دفاع" و " نمونه پذیرایی دفاع" را برای جست‌وجوی آسان‌تر پیشنهاد می‌دهد. بیشتر که تحقیق می‌کنم می‌بینم فروشگاه‌های اینترنتی وجود دارند که بسته پذیرایی جلسه دفاع می‌فروشند. عکسی که یکی از این فروشگاه‌های آنلاین برای تبلیغ بسته پذیرایی دفاع انتخاب کرده یک جعبه است و شامل کیک، آب‌میوه، سه نوع میوه، نسکافه و حلوا است و در زیر تصویر نوشته: می‌توانید این بسته را سفارش دهید و روز دفاع در دانشگاه خود تحویل بگیرید.
سایت یک فروشگاه دیگر که همین بسته‌های پذیرایی را می‌فروشد نوشته: " شما دانشجویان گرامی می‌توانید با استفاده از این بسته‌ها از استرس و نگرانی‌های بیهوده خلاص شوید و به جای استرس پذیرایی می‌توانید با خیال راحت بر روی جلسه دفاع خود تمرکز کنید."
با یکی از شماره‌هایی که برای مشاوره خرید در سایت‌ها دیدم تماس می‌گیرم و چند و چون خرید لوکس‌ترین بسته پذیرایی دفاع برای ۱۰ نفر را می‌پرسم. خانمی که پاسخ می‌دهد می‌گوید: «ما حداقل تعداد مهمانانی که سرویس می‌دهیم ۱۵ نفر است. معمولاً خریداران تیرامیسو، توت‌فرنگی، نسکافه و کیک را انتخاب می‌کنند. وی سپس تاکید می‌کند که کیک گفته شده با یک کلاه فارغ‌التحصیلی دانشجویی تزئین شده و بسیار پرطرفدار و مناسب دفاع است. اگر یک میان‌وعده می‌خواهید می‌توانید ساندویچ الویه یا سمبوسه را انتخاب کنید. در سایت ما، می‌توانید اقلام را انتخاب کنید و پکیج خود را بسازید.»
به سایتی که گفته شد سری می‌زنم، قیمت بسته‌های آماده از حدود ۱۴ هزار تومان تا ۱۹ هزار تومان متغیر است. بنابراین با احتساب حداقل ۱۵ مهمان و خرید یک بسته‌ی ۱۴ هزارتومانی حداقل هزینه‌ی پذیرایی در مراسم دفاع ۲۱۰ هزار تومان خواهد بود. از میان اقلام سایت، آنچه که به گفته خانم مشاور خرید مرسوم و پرطرفدار است انتخاب می‌کنم: تیرامیسو- کیک با تزئین فارغ‌التحصیلی- آب پرتقال طبیعی- یک توت‌فرنگی ۳۰ گرمی و ساندویچ الویه. حاصل می‌شود ۴۴ هزارتومان. پس احتمالاً یک بسته‌ی لوکس پذیرایی برای ۱۵ مهمان حدود ۶۶۰ هزار تومان هزینه در پی دارد.
با مشاور خرید یک سایت دیگر تماس می‌گیرم. می‌پرسد چه قدر می‌خواهی هزینه کنی؟ می‌گویم: «هر بسته از ۲۰ هزار تومان بیشتر نشود.» و می‌شنوم: «نسکافه، آب‌میوه، چند مدل شیرینی و میوه داریم. پکیج‌ها به انتخاب شما بستگی دارد. پرفروش‌ترین بسته ما شامل سه نوع میوه، نسکافه، آب معدنی کوچک، کیک است اما اگر می‌خواهید ۲۰ هزار تومان برای هر بسته هزینه کنید می‌توانید ساندویچ الویه یا مرغ هم داشته باشید. اصلاً بگذارید برایتان محتویات یک بسته بیست هزارتومانی را بخوانم؛ موز- کیوی یا خیار- آب میوه- ساندویچ الویه و آب معدنی می‌شود بیست هزار و دویست و پنجاه تومان.»
می‌پرسم: «این بسته‌ها چه‌قدر مشتری دارد؟» و می‌گوید: «ما هر روز به تعداد زیادی تماس برای خرید این بسته داریم. این طور نیست که تصور کنید نامتعارف است. ضمناً انتخاب پکیج‌ها به زمانی که قرار است مراسم دفاع برگزار شود هم بستگی دارد، برخی چون می‌خواهند زمان ظهر از پایان‌نامه دفاع کنند در بسته خود ساندویچ مرغ هم می‌گذارند.»
در ادامه پرس‌وجو درباره پذیرایی دفاع پایان‌نامه با یکی از استادان دانشگاه تهران صحبت می‌کنم. از صحبت‌هایش چنین برمی‌آید که پذیرایی‌های نامرسومی در این دانشگاه وجود ندارد. وقتی از جزئیات این پذیرایی‌ها سوال می‌کنم می‌گوید: «پذیرایی‌ها اصلاً عجیب‌و غریب نیست. آنچه در جلسات دفاع پایان نامه به عنوان پذیرایی استفاده می‌شود معمولاً شیرینی و میوه است. پذیرایی‌های لوکس و مجلل عموماً در دانشگاه تهران رخ نمی‌دهد.»
یکی از دانش‌آموختگان علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس هم که به تازگی از پایان‌نامه خود دفاع کرده می‌گوید: چون قانونی در دانشگاه تصویب شده که پذیرایی‌های مجلل را منع می‌کند، پیش از جلسه دفاع معاون فرهنگی به من گفت که پذیرایی باید بسیار ساده و در حد چای و بیسکوئیت باشد. پذیرایی جلسات دفاع دیگر همکلاسی‌هایم هم در همین حد بود یعنی اغلب با آب‌میوه و شیرینی انجام شد.»
در فضای مجازی هم بحث دفاع از پایان نامه و پذیرایی این جلسه داغ و هم پیج‌هایی که شیرینی‌های مخصوص جلسه دفاع تولید می‌کنند پررونق است. یکی از کاربران عکسی از چند ظرف میوه، فینگرفود و چند نوع شیرینی را با هشتگ پایان‌نامه به اشتراک گذاشته است و کاربر دیگری به استفاده یکی از دانشجویان در جلسات دفاع از تشریفات هتل برای پذیرایی اشاره کرده است! کاربر دیگری می‌گوید: «استاد راهنمای من، به دلیل کم بودن شیرینی خامه‌ای در جلسه دفاع به من نمره کم داد!» البته این‌ها ادعاهایی است که صحت و سقم آن‌ها باید سنجیده شود.
دی ماه سال گذشته، دانشگاه آزاد اسلامی بخشنامه ممنوعیت پذیرایی اجباری و تهیه هدیه در جلسات دفاع پایان نامه و رساله در دانشگاه آزاد را ابلاغ کرد. بر اساس بندهای این بخشنامه با توجه به اینکه برخی از دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی در زمان برگزاری جلسات دفاع از پایان نامه و رساله متحمل هزینه‌هایی اجباری برای تهیه اقلام پذیرایی و بعضاً هدیه شده‌اند، بدین وسیله موکدا اعلام می‌شود انجام این امور به هر نحو ممکن ممنوع است.
بدیهی است که با گسترش آموزش عالی در سال‌های اخیر، رشد مدرک‌گرایی و به وجود آمدن دانشگاه‌هایی که هدف آن‌ها نه پیشبرد علم بلکه افزایش تعداد دارندگان مدارک دانشگاهی بوده حاشیه‌های آموزش عالی پررنگ‌تر از متن می‌شود. تشریفات نامتعارف پذیرایی جلسه دفاع پایان نامه هم یکی از همین حاشیه‌هاست که در حال حاضر دانشگاه‌ها را برای کمرنگ کردنش به اجبار و قانون متوسل کرده است، باید دید این قوانین در عمل چقدر مورد توجه دانشجویان و مسئولان مربوطه دانشکده‌ها قرار می‌گیرد.
منبع: ایسنا