نحوه صحیح تشویق و تحسین کودکان

جامعه پویا -یکی از دغدغه‌های همیشگی والدین، افزایش اعتماد به نفس فرزندان خود است چراکه اعتماد به نفس مانند گنجینه‌ای است که هر انسانی باید از آن بهره مند شود و فقدان اعتماد به نفس عملکرد افراد را در زمینه‌های گوناگون تحصیلی، شغلی و خانوادگی تحت تاثیر قرار می‌دهد. یکی از بهترین روش‌ها برای افزایش عزت‌نفس کودکان، تحسین و تشویق خصایص رفتاری و دستاوردهای آن‌هاست، اما نکته حائز اهمیت و کمتر مورد توجه قرار گرفته این است که در توصیف کارهای کودکان چه دقت‌هایی باید داشته باشیم؟ مثلا این‌که از صفت ترین استفاده کنیم، یعنی بگویم نقاشی تو بهترین است، تو باهوش‌ترین، زیباترین، قوی‌ترین و... بین بچه‌ها هستی. این شیوه بیان از لحاظ روان‌شناسی توصیه می‌شود یا نه؟ در ادامه، نکاتی در همین باره مطرح خواهد شد.

  چرا نحوه تحسین کودکان مهم است؟

هنگامی که کودک برای عملکرد موفق در کاری تشویق می‌شود، باانگیزه و تلاش بیشتری برای دفعات بعدی آماده می‌شود، اما تشویق و تحسین کودکان مانند شمشیری دو لبه است؛ همان قدر که می‌تواند کودکان را باانگیزه کند، به همان مقدار می‌تواند بار مسئولیت بر شانه او بگذارد و کار را برای دفعات بعدی سخت‌تر کند.

   آسیب‌های تشویق کودکان با صفت‌های برترین

متاسفانه یکی از ایرادات فرزندپروری، استفاده از صفت‌های برترین است، برای مثال والدین به فرزند خود می‌گویند: تو بهترین دختر دنیا هستی، نقاشی تو بهترین بود یا تو باهوش‌ترین دختر کلاس‌تان هستی. استفاده از این صفات این تلقی را در ذهن کودک ایجاد می‌کند که این گفته‌ها واقعیت دارند و هنگامی که آن‌ها به فضاهای بزرگ تر اجتماعی مانند مدرسه، باشگاه یا کلاس‌های هنری می‌روند دچار ناامیدی و بی‌انگیزگی می‌شوند چرا که متوجه می‌شوند افراد برتری نسبت به آن ها وجود دارند و قرار نیست مانند محیط خانوادگی همچنان مورد توجه صد درصدی قرار بگیرند. در نتیجه پی بردن به این واقعیت، عده‌ای از کودکان، کلاس‌ها را نصفه کاره رها می‌کنند. عده ای دیگر دچار اضطراب می‌شوند و به شدت خود را برای تلاش بیشتر تحت فشار قرار می‌دهند و حس بی کفایتی به آن‌ها دست می‌دهد،  چرا که میزان توقع آن‌ها از خود مطابق با واقعیت موجود و توانمندی آن‌ها نیست و از طرف دیگر پذیرش این واقعیت برای آن‌ها بسیار سخت است.

   پس چگونه باید بچه ها را تشویق کرد؟

متاسفانه روند بیشتر خانواده‌ها برای تحسین کودک به این ترتیب است که در انتهای کار و بعد از دیدن نتیجه، کودک را تشویق می‌کنند و این گونه به ذهن کودک متبادر می‌شود که باید دستاورد عالی و بدون نقص داشته باشد تا تشویق والدین را دریافت کند. در حالی که والدین باید کودک را در حین انجام یک کار تشویق کنند و به تلاش و کوشش‌های فرزندان فارغ از نتیجه، توجه مثبت و پاداش داده شود. با این کار کودکان با یک نتیجه نامطلوب دلسرد نمی‌شوند و همچنان تلاش می‌کنند.

   یک نکته برای پیشگیری از تربیت فرزندان کمالگرا

به عنوان نکته آخر باید تاکید کنم برای پیشگیری از تربیت فرزندان کمالگرا، بهتر است گاهی اشتباهات خود هر چند کوچک را به زبان بیاورید تا کودک به این نتیجه برسد که انسان کامل و بی‌نقص وجود ندارد و حتی والدین هم دچار خطا و اشتباه می‌شوند. چیزی که اهمیت دارد، اشتباه نیست بلکه نحوه روبه رو شدن با آن و درس گرفتن از هر اشتباه مهم است و این که تلاش کنیم تا دیگر تکرار نشود.
نویسنده : دکتر ساحل گرامی| روان‌شناس کودک