جامعه پویا-سید هادی معتمدی آسیب شناس اجتماعی، کلید جادویی و طلایی رویارویی با آسیب های اجتماعی را آموزش دانست و گفت: بهترین راهکار برای مواجهه با هرگونه ناهنجاری احترام به مردم و استفاده از مشارکت‌های مردمی به شمار می رود و در این میان بایستی به مدیریت و برنامه ریزی به منظور فراگیری مهارت‌های زندگی، کنترل روابط اجتماعی، شفاف سازی و تغییر رفتار مسوولان در زمینه‌های گوناگون توجه ویژه ای داشت.
میزان وقوع انواع آسیب‌های اجتماعی برآیندی از سطح سلامت روانی و توسعه یافتگی در هر جامعه‌ای به شمار می‌رود؛ چالش‌هایی که در جوامع در حال توسعه به وفور دیده می‌شود و ایران نیز به عنوان کشوری در حال گذار از این قاعده مستثنی نیست و با گام نهادن در مسیر توسعه در عرصه‌های مختلف با آسیب‌های اجتماعی بسیاری روبه رو است. ناهنجاری‌هایی که نظم عمومی را برهم می‌زند و هنجارهای مورد تأیید جامعه را مورد تعرض قرار می‌دهد.
بروز برخی رفتارهای اجتماعی مانند علاقه به تجسس در زندگی دیگران و در نقطه مقابل آن افزایش بی تفاوتی اجتماعی در صورت وقوع حوادث گوناگون به گسست‌های فراوانی در ارتباط خانوادگی و اجتماعی منجر شده است که شیوع زندگی‌های مخفی و رشد خشونت‌های اجتماعی از جمله آثار و پیامدهای این نوع رفتارها به شمار می‌رود. در این میان توجه به تدوین برنامه‌های کلان برای مدیریت این گونه آسیب‌های اجتماعی از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
تجسس در زندگی دیگران با رعایت حریم خصوصی
علاقه به تجسس و کنکاش در زندگی دیگران به خصوص شخصیت‌های مطرح به لحاظ (سیاسی، هنری و فرهنگی) در ایران به وفور دیده می‌شود که گاهی پیامدهای زیانباری را به همراه دارد. این پدیده با گسترش دنیای آزاد اطلاعات و رواج استفاده از شبکه‌های مجازی به گونه‌ای افراطی پیش رفته است و افراد بدون در نظر گرفتن حریم خصوصی، شخصی ترین مسائل را در این فضا انتشار می‌دهد.
«سید هادی معتمدی» عضو هیأت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی ، پیشینه فرهنگی را عامل علاقه مردم به تجسس در کار دیگران می‌داند و در این باره می‌گوید: تجسس در کار دیگران به خصوص درباره زندگی مسؤولان به رفتار فردی افراد بازمی گردد چرا که بیشتر افراد در جامعه ما دوست دارند تا در ارتباط با مسائل شخصی دیگران به ویژه شخصیت‌های مطرح، اطلاعاتی را کسب کنند و ریشه این موضوع به مسائل فرهنگی و اجتماعی متعددی مربوط می‌شود. از گذشته‌های دور همواره افراد با محدودیت اطلاعات مواجه بوده‌اند اما در چند سال گذشته در بیشتر جوامع جهان از جمله ایران به لطف توسعه ایجاد شده در شبکه‌های مجازی و اجتماعی، آزادی‌هایی در این حوزه پدید آمد و سبب شد تا اطلاعات افراد گوناگون در دسترس همگان قرار گیرد. در جامعه کنونی با مشکلی رو به رو هستیم که در گذشته از آن به عنوان فرهنگ دهن بینی از آن یاد می‌شد و افراد اطلاعات را به گونه‌های مختلف به هم می‌رساندند اما از سده گذشته یعنی از اواسط سده ۲۰ میلادی در جوامع اروپایی و از اواخر سده ۲۰ میلادی در جوامع شرقی و در ۲ دهه اخیر در ایران با باز شدن فضا و توسعه شفافیت موجب شده است تا با تغییر فرهنگ و استفاده از شبکه‌های مجازی، این حالت به وجود آمده است تا افراد در زندگی یکدیگر سرک بکشند.
در ایران نیز باید تلاش شود تا با ایجاد شفافیت، فرهنگ سازی نیز در این زمینه صورت بگیرد و احترام به حریم خصوصی افراد را در میان مردم نهادینه کرد اما انسدادها و محدودیت‌هایی که برای عموم افراد ایجاد می‌شود، افراط و تفریط را به دنبال دارد.
این آسیب شناس یادآور شد: در حقیقت می‌توان گفت ما در این زمینه به افراط و تفریط دچار شده‌ایم به این مفهوم که از آن محدودیت اطلاعاتی به زیاده روی در کنکاش و تجسس در تمامی اطلاعات خصوصی افراد بدون احترام گذاشتن به حریم خصوصی آنها رسیده‌ایم و تا زمان دستیابی به یک تعادل؛ می‌بایست به فرهنگ سازی و آموزش پرداخت. در جوامع اروپایی پس از ۶۰ یا ۷۰ سال به این تعادل رسیده‌اند و مسؤولان و افراد ذی‌نفوذ به طور شفاف، اطلاعات خود را درباره ازدواج و میزان دارایی خود ارائه می‌دهند و همین امر سبب می‌شود تا تجسس در امور دیگران کاهش یابد و احترام به حریم خصوصی افزایش پیدا کند و در ایران نیز باید تلاش شود تا با ایجاد شفافیت، فرهنگ سازی نیز در این زمینه صورت بگیرد و احترام به حریم خصوصی افراد را در میان مردم نهادینه کرد اما انسدادها و محدودیت‌هایی که برای عموم افراد ایجاد می‌شود، افراط و تفریط را به دنبال دارد.
مشکلات فرهنگی و نقص در قوانین دلیل بی تفاوتی اجتماعی
بی تفاوتی اجتماعی نوعی ناهنجاری به شمار می‌رود و در برابر، هرگونه نوع دوستی که نشانه پویایی و سلامت اجتماعی محسوب می‌شود، قرار می‌گیرد. امروزه به نظر می‌رسد که بی تفاوتی اجتماعی شدت بیشتری یافته است که در آن، افراد به واسطه نداشتن پیوستگی ذهنی با بی علاقگی و بی اعتنایی به واقعیت‌های پیرامون خویش می‌نگرند و به دلیل محافظه کاری، تنها به عنوان فردی تماشاگر به نظاره آن می‌پردازند. عاملی که محصول تأثیرپذیری از شرایط گوناگون تاریخی، اجتماعی و فرهنگی است.
معتمدی مشکلات فرهنگی و نقص در قوانین را ریشه بی تفاوتی در تعاملات اجتماعی قلمداد می‌کند و در پاسخ به این پرسش که چرا برخی افراد در صورت بروز درگیری در معابر یا همسایگان خود از کنار آنها بی تفاوت عبور می‌کنند و تنها به تماشا یا گرفتن عکس اقدام می‌کنند، بیان کرد: احساس بی تفاوتی که در رفتارهای اجتماعی افراد در هنگام بروز خشونت و درگیری‌های اجتماعی مشاهده می‌شود، به نوعی به پرسش نخست بازمی گردد. بخشی از این موضوع ریشه فرهنگی و قسمت دیگری از آن به کمبود و نقص قوانین ارتباط دارد. به طور مثال هنگام انتقال مصدوم به بیمارستان، مشکلاتی که از جهت اثبات بی گناهی فرد کمک کننده گریبانگیر وی می‌شود، این ذهنیت را برای افراد به وجود می‌آورد تا از کنار این گونه حوادث، بی تفاوت عبور کنند اما با کارآمد و شفاف شدن قوانین حمایت کننده می‌توان از این ظرفیت در هنگام درگیری‌های خیابانی، تصادف یا شنیدن صدای گلوله و کتک کاری از خانه همسایه از بروز اتفاقات دلخراش‌تر پیشگیری و همگان را ترغیب کرد تا در صورت مشاهده اینگونه حوادث، نهادهای امنیتی و پلیس را در جریان قرار دهند.
این روانپزشک در ادامه اظهار داشت: افزایش دوربین‌های موجود در معابر، این امکان را فراهم می‌آورد تا فردی که کمک کرده است، بتواند حقانیت خود را ثابت کند و همچنین حضور سریع پلیس در صحنه حادثه و مخفی نگه داشتن اطلاعات فردی که با پلیس تماس گرفته و همکاری کرده است می‌تواند از ایجاد شدن مزاحمت‌ها در آینده جلوگیری کند و بدین ترتیب شاهد همکاری بیشتر مردم خواهیم بود.
کمرنگ شدن تعهد و مسؤولیت پذیری عامل ازدواج مخفی یا مجدد
ازدواج مجدد یا برقراری ارتباط پنهانی از چالش‌های دیگر در فراروی روابط خانوادگی به شمار می‌رود که زندگی برخی خانواده‌ها را هدف قرار داده است. افرادی که در واکنش به مشکلات زندگی زناشویی و بدون هیچ تلاشی برای برطرف ساختن این مشکلات، راهی ساده را با عنوان ازدواج مجدد برمی گزینند و گاهی نیز بدون آگاهی همسر به زندگی پنهان با فردی دیگر روی می‌آورند که این موضوع به بروز خشونت‌ها و آسیب‌هایی در روابط خانوادگی و پرورش فرزندان می‌انجامد. در این میان مراجعه به روانشناسان و مشاوران خانوادگی می‌تواند گره گشای بسیاری از اینگونه مشکلات باشد.
نهادینه ساختن مساله تعهد میان زوج‌ها سبب می‌شود تا افراد مشکلات خود را با همسرشان در میان بگذارند و برای یافتن راه حلی مناسب به همراه هم، تمام کوشش خود را به کار گیرند و سپس اگر به نتیجه‌ای مشخص نرسیدند، پیشنهاد جدایی یا ازدواج مجدد را مطرح کنند و بدین ترتیب مخفی کاری و خیانت در جامعه از میان خواهد رفت و امید است تا با توجه به مباحث روانشناسی به برطرف کردن انواع آسیب‌های اجتماعی کمک کنیم.
معتمدی، زندگی‌های پنهانی و ازدواج مجدد را نتیجه کمرنگ شدن تعهد و مسؤولیت پذیری در روابط خانوادگی می‌داند و در این ارتباط می‌گوید: ازدواج مخفی یا مجدد اگر با آگاهی همسر باشد، نشان دهنده بحث مشکلات خانوادگی است و اگر همسر در جریان نباشد، خیانت محسوب می‌شود و در هر حالت با بهبود روابط همسران، جلوگیری از طلاق عاطفی، رعایت حقوق زنان، احترام به شخصیت و شناخت زوج‌ها از یکدیگر، تعهد و مسؤولیت پذیری می‌تواند به کاهش مشکلات خانوادگی منجر شود در صورت آموختن تعهد و مسؤولیت پذیری، افراد اعتماد به نفس پیدا می‌کنند و مسؤولیت خطاهای خود را می‌پذیرند. نهادینه ساختن مساله تعهد میان زوج‌ها سبب می‌شود تا افراد مشکلات خود را با همسرشان در میان بگذارند و برای یافتن راه حلی مناسب به همراه هم، تمام کوشش خود را به کار گیرند و سپس اگر به نتیجه‌ای مشخص نرسیدند، پیشنهاد جدایی یا ازدواج مجدد را مطرح کنند و بدین ترتیب مخفی کاری و خیانت در جامعه از میان خواهد رفت و امید است تا با توجه به مباحث روانشناسی به برطرف کردن انواع آسیب‌های اجتماعی کمک کنیم.
خشونت‌های اجتماعی به عنوان یکی دیگر از چالش‌های پیچیده و چند وجهی در هر جامعه‌ای به شمار می‌رود که پیامدهای منفی و بازدارنده‌ای را در پیشرفت و توسعه کشورها دارد. در این میان آمارها نشانگر رشد و افزایش این نوع آسیب اجتماعی به ویژه در حوزه خانواده است، ناهنجاری که ریشه در عوامل گوناگونی دارند و مهار این پدیده با واکاوی‌های کارشناسانه و علمی میسر خواهد شد و بنابر باور کارشناسان حوزه روانشناختی، اصلاح خشونت‌های رفتاری در جامعه تنها با استفاده از روش‌های علمی و منطقی امکان پذیر می‌شود. روزانه هزاران تن قربانی انواع خشونت‌ها و آسیب‌های اجتماعی می‌شوند، موضوعی که به لحاظ ایجاد ناامنی در اجتماع به یکی از اولویت‌های مهم کشور تبدیل شده است تا با آموزش مهارت‌های زندگی و نهادینه سازی فرهنگ خویشتنداری و مدارا به مهار و کنترل آن بپردازند.
کاهش خشونت‌های اجتماعی با احترام به حریم خصوصی
معتمدی در ارتباط با اینکه چرا در سال‌های اخیر شاهد افزایش خشونت‌های اجتماعی در جامعه هستیم، اینگونه توضیح داد: افزایش خشونت‌های اجتماعی ریشه در مسائل مختلفی دارد که این امر را می‌توان در ابعاد جمعیت شناسی، اقتصادی و … مورد بررسی قرار داد. جوان بودن جمعیت کشور، فرصتی به شمار می‌رود که همواره از آن به عنوان یک تهدید یاد شده است چرا که به دلیل نبود آموزش مهارت‌های زندگی و توجه نداشتن به بحث اوقات فراغت، جوانان در معرض آسیب‌های بسیاری قرار می‌گیرند، معضل بیکاری و حجم زیاد انرژی که قابلیت انتشار و استفاده از آن وجود نداردف به یک جامعه جوان پر انرژی و بیکار با وقت آزاد زیاد و بدون برنامه می‌انجامد، در این میان دسترسی به سایت‌ها، شبکه‌های مجازی و تماشای رفتارهای خشونت‌آمیز در فیلم‌های خشن موجب تحریک و افزایش خشونت در جوانان می‌شود و در صورت مواجهه با کوچک‌ترین موضوعی، آنها به برون‌ریزی خشم می‌پردازند.
منبع: ایرنا
وی در ادامه یادآور شد: در ارتباط با دیگر افراد جامعه نیز می‌بایست به بحث اختلال‌های شخصیتی، بیماری‌های روانی، اختلافات خانوادگی و انسدادهای سیاسی اشاره کرد و در این مسیر می‌توان از راهکارهایی چون آموزش برای کنترل خشم، مهارت برخورد با همسر، احترام به حریم خصوصی و شنیده شدن سخن دیگران بهره برد. بهترین راهکار برای رویارویی با هرگونه آسیب اجتماعی؛ احترام نهادن به مردم، استفاده از مشارکت‌های مردمی، مدیریت و برنامه ریزی مهارت‌های زندگی، کنترل روابط اجتماعی، شفاف سازی و تغییر رفتار مسؤولان در زمینه‌های گوناگون به شمار می‌رود و در این زمینه کلید جادویی و طلایی آموزش است که امیدواریم با استفاده از این مهم کاهش خشونت را در جامعه شاهد باشیم.