جامعه پویا-کانون اصلاح و تربیت نه یک زندان برای نوجوانان بزهکار بلکه محل نگهداری آنها تا زمان تربیت دوباره آنهاست. افرادی که در کانون بوده اند باید بعد از آن تا چند سال تحت مراقبت قرار بگیرند تا به سرانجامی برسند زیرا در صورت بی توجهی می تواند در زمره بزهکاران آینده جامعه باشند. دکتر مجید ابهری رفتار شناس و آسیب شناس اجتماعی مهمترین مساله نوجوانان بزهکار را مراقبت پس از خروج آنان از کانون اصلاح و تربیت عنوان می‌کند و می‌گوید: این بی‌توجهی از بچه‌ها مجرم می‌سازد
ارتکاب به جرم و وجود بزهکاری در ابعاد گوناگون در میان نوجوانان و جوانان یکی از مهمترین مسایل کشور است که شناخته‌شده‌ترین واکنش‌های تنبیهی در عرصه دادرسی به این مساله معارض با قانون را باید تدابیر سلب آزادی دانست که در قالب اعزام به مؤسسه های نگهداری اطفال، نمود پیدا می کند. این مؤسسه ها با عنوان کانون اصلاح و تربیت شناخته می‌شوند و مرکز نگهداری، تهذیب و تربیت اطفال و نوجوانانی هستند که به علت ارتکاب بزه محکوم شده‌اند.
اگرچه بیشتر این افراد با وجود نگهداری در این مکان ها با حضور دوباره در جامعه دگربار به بزهکاری دست می زنند و این افراد نه تنها از کار گذشته خود دست برنمی دارند بلکه به دلیل تجربه هایی که از دیگر بزهکاران آموخته اند، بزهکارتر می شوند. بنابراین آسیب شناسی مراکز کانون اصلاح و تربیت یکی از مهمترین مساله هایی است که باید در سطح کلان به آن توجه داشت.گفت و گو با مجید ابهری در این خصوص را بخوانید
* کانون اصلاح و تربیت دارای چه ماهیتی است و چگونه عمل می کند؟
ابهری: کانون اصلاح و تربیت مرکز نگهداری افراد زیر 18 سال است که مرتکب جرایم مختلف می شوند از نظر ماهیت بیشتر این بچه ها، تک والد، دارای ناپدری و نامادری، پدر و مادر فاقد صلاحیت( زندانی و معتاد) و فرزندان طلاق هستند. بیشتر این نوجوانان مرتکب بزهکاری می شوند که قاضی ها به دلیل پایین بودن سن، آنها را محکوم به تحمل کیفر در کانون اصلاح و تربیت می کنند.
* در این کانون چه مهارت هایی به نوجوانان آموزش داده می شود؟
_ در کانون اصلاح و تربیت کلاس های سواد آموزی وجود دارد و بسیاری از نوجوانان آنجا آمادگی دانشگاه پیدا می کنند و پس از آزادی ادامه تحصیل می دهند اما به دلیل محدودیت، امکانات آموزش های مهارت های زندگی به آنها خیلی جدی تلقی نمی شود. همچنین به بچه ها آموزش فنی حرفه ای داده می شود. برای نمونه کارگاه های مجسمه سازی، چرم سازی، صنایع دستی، تعمیرات ماشین وجود دارد.
* آیا کانون اصلاح تربیت در تمام کشور وجود دارد؟
_ این کانون در بیشتر شهرستان ها نیست و در تهران هم ظرفیت محدودی دارد. به همین دلیل بعضی از قاضی های دادگاه اطفال، مجازات های جایگزین برای نوجوانانی که نخستین بار مرتکب جرم می شوند در نظر می گیرند؛ یعنی به جای اینکه آنان را به زندان بفرستند و تجربه های منفی و بزهکارانه به آنها انتقال داده شود و این افراد را به گرفتن دیپلم، آموزش کامپیوتر و دیگر کیفرهای جایگزین محکوم می کنند. برای نمونه نوجوانی که دعوا می کنند و به این کانون فرستاده می شود، در آنجا با جیب بر، معتاد و ... آشنایی پیدا خواهند کرد و اینگونه تنوع بزهکاری به وجود می آید. از این رو کیفرهای جایگزین می تواند اثربخش باشد.
* مهمترین مشکلات کانون اصلاح و تربیت را چه می دانید؟
_ کانون اصلاح و تربیت با مشکل کمبود بودجه و محدودیت امکانات انسانی همچون روانشناس، مشاور، مربی ورزشی و ... روبرو است. مشکل دیگری که وجود دارد، مراقبت پس از خروج است. بنابراین افرادی که در کانون بوده اند باید پس از خروج از زندان تا چند سال تحت مراقبت قرار بگیرند تا به سرانجامی برسند در غیر این صورت ممکن است افرادی که در آنجا نگهداری می شوند، بزهکاران آینده جامعه را تشکیل دهند.
* چه راهکارهایی باید در نظر گرفته شود که بچه ها در کانون های اصلاح و تربیت از نظر جرم و جنایت حرفه ای نشوند؟
_ بچه های کانون اصلاح و تربیت باید با توجه به جرایم، سن و تعدد سابقه تفکیک و ساماندهی شوند تا زمینه های بزهکاری بیشتر در آنها تقویت نشود. برای این اقدام باید امکاناتی به وجود آید که این افراد را نخست در کانون تفکیک و ساماندهی کنند و پس از خروج از این مکان نیز تحت مراقبت های ضروری قرار گیرند.
* کانون اصلاح و تربیت چگونه می تواند پس از بازگشت نوجوانان به جامعه، آنها را تحت مراقبت قرار دهد و در این خصوص با چه کمبود هایی روبرو است؟
ابهری: کانون اصلاح و تربیت باید پیگیر تحصیلات، اختلاف های خانوادگی و مشکلات درمانی آنها باشد اما با افزایش رو به رشد نوجوانان و جوانان بزهکار با محدودیت های بی شماری روبرو است که نمی تواند به شکل مطلوب و مناسب به مشکلات این افراد رسیدگی کند.
* چگونه می توان این مشکل ها و محدودیت ها را بر طرف کرد؟
_ اگر نهادهای متولی و تشکل های مردمی در آموزش بچه ها به کانون اصلاح و تربیت کمک کنند، روان درمانی آنها را جدی بگیرند و آموزش های فنی حرفه ای را پیگیری کنند با کاهش آمار جوانان بزهکار روبه رو می شویم. برای اینکه مساله پیشگیری به جدیت دنبال شود، کودکان بدسرپرست، بی سرپرست و تک سرپرست باید تحت نظارت مددکاری، سازمان بهزیستی، وزارت رفاه و تشکل های مردمی قرار بگیرند که بتوان، آمار ورودی کانون اصلاح و تربیت را کاهش داد.
* مهمترین دغدغه و مشکل نوجوانان حاضر در کانون اصلاح و تربیت چیست؟
_ مهمترین دغدغه بچه های کانون، آینده آنها پس از خروج از این مکان است زیرا بر وی این افراد برچسب سابقه دار زده می شود که این موضوع مهم ترین دغدغه این افراد به شمار می رود.
یکی دیگر از دغدغه های این افراد اقامتگاه های پس از خروج بعضی از آنهاست زیرا عده ای به دلیل اینکه والدین ندارند یا افراد خانواده زندانی هستند، پس از رهایی با مشکل اقامتگاه روبه رو می شوند. از این رو برای رفع این مشکل باید شبه خانواده تشکیل داد و از آنها حمایت کرد. اگر دغدغه حرفه و شغل این افراد حل شود، استرس، اضطراب و ناامیدی نسبت به آینده آنان از میان می رود.
* چه پیشنهادی برای کاهش مشکلات کانون اصلاح و تربیت دارید؟
_ کانون اصلاح و تربیت تنها در شهرهای بزرگ وجود دارد اما با انتصاب ابراهیم رییسی به سمت رییس جدید قوه قضاییه نور امیدی در دل آسیب شناسان و رفتار شناسان روشن شده است که برنامه هایی به اجرا گذاشته شود و برای نوجوانان مجازات های جایگزین بیشتری به جای زندان در نظر بگیرند. برای نمونه جوانان و نوجوانان بزهکار به جای رفتن به زندان به خدمات اجتماعی مانند نظافت پارک ها، خیابان ها و معابر بپردازند.
من به عنوان فردی که 40 سال در آسیب شناسی اجتماعی به خصوص حوزه کودکان خیابانی و فرزندان بدسرپرست کار کرده ام، معتقدم تشکل های مردمی و خیرهای سلامت روان باید از نظر مالی و علمی به کمک کانون اصلاح تربیت بیایند زیرا دولت، سازمان بهزیستی و نهادهای متولی دولتی با توجه به تعدد وظایف و اهدافشان نمی توانند به نحو احسن به این مهم رسیدگی کنند. همچنین با توجه به تعداد بچه ها و زیاد بودن مشکلات آنها باید تعداد مددکاران و مشاوران در آنجا بیشتر شود.
منبع: ایرنا