جامعه پویا-بیش از 23 تا 25 درصد مردم ایران بر اساس گزارش های موجود کشوری، چاق هستند و 60 درصد اضافه وزن دارند که این موضوع سلامت امروز و فردای جامعه را تهدید می کند.
چاقی عبارت است از عدم تعادل بین انرژی دریافتی و انرژی مصرفی، که با ذخیره بیش از حد چربی نمایان می شود. در حقیقت برای تجمع چربی در بدن هیچ ظرفیت محدود و معینی وجود ندارد و وقتی که ذخایر سلول های چربی اشباع می شود ،بدن شروع به افزایش تعداد سلول های چربی می کند که تعداد سلول ها هیچ گاه کم نخواهد شد، بلکه فقط پُر و خالی می شوند به همین دلیل لاغر شدن فردی که فقط ظرفیت سلول هایش افزایش یافته، یعنی از چربی اشباع شده، خیلی ساده تر است از کسی که تعداد سلول های چربی در بدن او اضافه شده است براین اساس نه تنها مقدار چاقی بلکه محل توزیع و تجمع چربی در بدن نیز می تواند در مشخص کردن خطر ابتلا به بیماری های وابسته به چاقی موثر باشد.
براساس این گزارش، استاندارد جهانی اضافه وزن حدود 13 درصد است، در حالی که ایرانیان بیش از این رقم در حال افزایش وزن هستند. بر اساس نتایج مطالعاتی که از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در کشور انجام شد، چاقی در کودکان و نوجوانان نیز به شدت رو به افزایش بوده که علت آن نحوه زندگی و نحوه تغذیه است.
برمبنای ارزیابی‌های انجام شده بر روی 200 هزار جوان، هشت درصد آنها شاخص توده بدنی کمتر از 18 درصد داشتند که لاغر بودند، 18 درصد شاخص توده بدنی بین 25 تا 29.9 داشتند که اضافه وزن داشتند و 7.07 شاخص توده بدنی بالاتر از 30درصد داشتند که چاق محسوب می‌شوند. بر اساس نتایج این مطالعات 47 درصد جوانان فعالیت فیزیکی کمتر از 1.5 ساعت دارند و 32 درصد فعالیت فیزیکی 1.5 ساعت یا بیشتر دارند.
*چاق ها اعتماد به نفس پایین دارند
رضا خرمی، متخصص بیماریهای داخلی و استاد دانشگاه در این زمینه به خبرنگار ایرنا می گوید: اغلب افراد دچار اضافه وزن از اعتماد به نفس پایین و ترس های بیهوده و بی دلیل رنج می برند، آن ها حتی در بخش های بهداشتی، تبعیض هایی بین افراد قایل شده، تحمل آن ها در برابر گرمای محیط کمتر است، در انجام فعالیت های فیزیکی دچار مشکل بوده و به دلایل فیزیکی یا روان شناختی، مشکلات جنسی دارند.
وی می افزاید: این مشکلات اجتماعی و روان شناختی حتی بیش از مشکلات جسمی مربوط به چاقی، افراد مبتلا به این عارضه را آزار می دهند.
* 60 درصد چاقی ژنتیک است
خرمی با بیان اینکه علل مختلف چاقی به ژنتیک ارتباط دارد، می گوید: حدود 60 درصد از تغییرات غیر طبیعی در وزن بدن ناشی از مسائل مربوط به ژن است، بر اساس تحقیقات انجام گرفته، مشخص شده عواملی چون سوخت و ساز پایین درحال استراحت، اثر حرارت کم مواد غذایی و یا عدم سوخت و ساز کامل چربی به همراه تمایل زیاد بدن برای استفاده از کربوهیدراتها (مواد قندی) به عنوان سوخت می توانند زمینه ژنتیکی چاقی را نشان دهند.
وی اضافه می کند: عوامل محیطی نیز در چاق شدن موثر است، به طوری که اتومبیل ،آسانسور، پله برقی، ماشین های لباسشویی و ظرفشویی، دستگاه های کنترل از راه دور، مایکروویو و هزاران مورد دیگر همگی انسان را از تحرک واداشته و از طرف دیگر غذاهای آماده، رستوران ها و تولید موادغذایی در بسته بندی های بزرگ مثل سس مایونز خانواده، چیپس خانواده و غیره عوامل مساعدی برای حرکت کمتر و مصرف بیشتر را فراهم آورده و افزایش شیوع چاقی در دو یا سه دهه اخیر ممکن است ناشی از کاهش در مصرف انرژی باشد.
خرمی ادامه می دهد: بسیاری از بیماری ها با توجه به مکانیسم آن ها باعث چاقی می شوند. کم کاری غده تیروئید سبب کاهش هورمونهای تیروئیدی می شود که این هورمون ها نقش بسیار مهمی در سوخت و ساز مواد غذایی در بدن دارند و کم شدن آن ها باعث ذخیره سازی چربی و در نتیجه چاقی می شوند.
این پزشک با بیان اینکه بیماری های دیگری مانند اختلالات عصبی- عضلانی، بیماری های استخوان و مفاصل به صورت غیر مستقیم و از طریق کاهش فعالیت باعث چاقی می شوند، گفت: اختلال در هورمون های جنسی در زنان و در مردان ممکن است تعادل متابولیکی بدن را بهم زده و یکی از عوارض خود را با چاقی نشان دهند.
خرمی به داروها اشاره می کند و می افزاید: بسیاری از داروها در افزایش وزن نقش دارند این اثرات ممکن است مستقیم باشد مثل داروهای ضدبارداری یا کورتون ها و یا در اثر پیامدهای ناشی از دارو باشد مثل داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب که با ایجاد خواب آلودگی و بی تحرکی سبب کاهش در مصرف انرژی می شوند.
این استاد دانشگاه اضافه می کند: اختلالات عصبی و مشکلات روانی نیز منجر ه چاق شدن افراد می شود و مصرف داروهای مختلف این اثرات را دوچندان می کند.
*با افزایش وزن، بافت چربی بیشتر می شود
مهدی دشتی یک متخصص غدد نیز در این باره به خبرنگار ایرنا می گوید: هر چه وزن بیشتر شود، بافت چربی نیز بیشتر می شود، این بافت برای زنده ماندن نیاز به اکسیژن و سایر مواد غذایی دارد که باید توسط جریان خون تامین شود.
وی ادامه می دهد: هر چه نیاز به اکسیژن و مواد مغذی بیشتر شود، حجم خون و مقدار فشاری که روی سیستم گردش خون وارد می شود، افزایش می یابد و هر چه حرکت خون در سیستم گردش خون بیشتر شود، فشار بیشتری بر دیواره سرخرگ های شما وارد می شود.
*چاقی هورمون انسولین را افزایش می دهد
دشتی اضافه می کند: چاقی باعث افزایش سطح هورمون انسولین در خون می گردد که این هورمون علاوه بر کنترل قند خون، باعث نگه داشتن آب و نمک در رگ ها شده که این خود باعث افزایش حجم خون می شود، همچنین چاقی باعث افزایش تعداد ضربان قلب و کاهش ظرفیت عروق برای جابجایی خون شده که تمام این عوامل باعث ابتلا به فشارخون بالا می شود.
این پزشک به بیماری دیابت اشاره می کند و اظهار می دارد: چاقی عامل اصلی ایجاد دیابت نوع 2 است، زیرا افزایش چربی باعث افزایش مقاومت بدن به اثر هورمون انسولین می شود، لذا این هورمون نمی تواند وظیفه خود را که کنترل قند خون بوده، به درستی انجام دهد و قند خون بالا می رود که خود یکی از عوامل مهم خطر برای سلامتی فرد است.
وی یادآور می شود: رژیم های غذایی که دارای مقدار زیادی چربی های اشباع شده مثل گوشت قرمز یا غذاهای سرخ شده هستند، می توانند علاوه بر ایجاد چاقی باعث بالا رفتن کلسترول بد خون شوند و چاقی همچنین باعث پایین آمدن سطح کلسترول خوب خون به نام و بالا رفتن سطح تری گلیسیرید خون می شود.
دشتی می گوید: تری گلیسیریدها بیشترین میزان چربی در غذاها و همچنین بیشترین درصد چربی در بدن را شامل شده و در طولانی مدت اختلال در سطح چربی های خون، باعث تصلب شرائین می شود، زیرا چربی های اضافه در جدار رگ ها رسوب می کنند و تصلب شرائین خود خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر و سکته مغزی را افزایش می دهد.
وی با بیان اینکه چاقی باعث تصلب شرائین و رسوب چربی در جدار سرخرگ ها می شود که می تواند سرخرگ های مغزی را نیز درگیر کند و باعث تنگ شدن عروق مغزی شود، می افزاید: اگر لخته خون در این عروق باریک ایجاد شود، می تواند به طور ناگهانی باعث انسداد جریان خون به منطقه ای از مغز شما شده و منجر به سکته مغزی شود.
این پزشک ادامه می دهد:در افراد چاق به علت افزایش فشار وارده بر مفاصل به خصوص مفاصل زانو ،ران و مهره های پایین کمری، غضروف مفصلی تخریب شده و باعث ایجاد درد مفاصل و سفتی آنها می شود.
*توقف تنفس در خواب
وی تصریح می کند: توقف تنفس در خواب، به خصوص در افراد چاقی که زیاد خور خور می کنند، دیده می شود، این افراد به هنگام خواب شبانه، به علت انسداد مسیرهای هوایی ریه ها، برای مدت کوتاهی دچار توقف تنفس شده و در طول شب بیدار می شوند، در نتیجه خواب با کیفیتی در شب ندارند و در طول روز نیز به علت اختلال در خواب شبانه ی خود، دچار گیجی بوده و مرتب چرت می زنند، تحقیقات نشان داده، بیشتر افرادی که دچار وقفه ی تنفسی در خواب می شوند، دارای اضافه وزن بوده و گردنی بزرگ و راه هوایی باریکی دارند.
*سرطان ها با چاقی مرتبط است
دشتی ادامه می دهد: انواعی از سرطان ها با اضافه وزن همراه هستند که در زنان می توان به سرطان پروستات، سرطان رحم، سرطان تخمدان، سرطان گردن رحم و سرطان کیسه صفرا اشاره کرد، مردان چاق نیز در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان های کولون، رکتوم و پروستات هستند.
منبع: ایرنا