جامعه پویا- سرطان دهانه رحم یک نوع بیماری در زنان است که هرچند روش های درمان آن متعدد و احتمال بهبود آن زیاد است اما اگر به موقع اقدام نشود مشکلات زیادی را ایجاد کرده و حتی به مرگ منجر می شود.
سرویکس یا دهانه رحم در لگن قرار دارد و قسمت انتهایی و باریک آن است. دهانه رحم یک محل عبور است که رحم را به واژن وصل می‌کند. از دهانه رحم در طی تماس جنسی، مخاط ترشح می‌شود که به اسپرم کمک می‌کند تا از واژن و از طریق دهانه رحم وارد شود.
هنگام بارداری دهانه رحم محکم بسته می‌شود تا جنین در داخل رحم باقی بماند. در زمان تولد کودک دهانه رحم باز شده و نوزاد از این طریق خارج می‌شود.
سرطان دهانه رحم چیست
سرطان دهانه رحم نوعی سرطان است که در سلول‌های قسمت پایین رحم و متصل به واژن، رخ می‌دهد. هنگامی که سلول‌های دهانه رحم رشد غیر طبیعی دارند و به سرعت تکثیر می‌شوند، سرطان گردن رحم اتفاق می‌افتد.
مثلا یکی از عوامل محرک سرطان دهانه رحم تماس با ویروس پاپیلومای انسانی است که در سلول‌های سرویکس جهش ایجاد می‌شود. این جهش باعث می‌شود سلول‌های طبیعی به سلول‌های غیر طبیعی تبدیل شوند. سلول‌های غیرطبیعی جمع شده و توده‌ای به نام تومور را تشکیل می‌دهند. توده یا تومور در سرویکس می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم باشد.
توده‌های خوش‌خیم (پولیپ، کیست و زگیل‌های ناحیه تناسلی) معمولاً خطرناک نیستند و به سایر بافت‌های اطراف تهاجم پیدا نمی‌کنند؛ اما توده‌های بدخیم (سرطان سرویکس) گاهی تهدیدکننده زندگی بوده و می‌تواند به بافت‌ها و اعضای اطراف تهاجم پیدا کند یا به سایر نقاط بدن منتشر شوند (متاستاز).
محل تشکیل توده سرطان رحم
سرطان دهانه رحم از گروه سرطان های عودکننده است؛ به این معنی که در صورت درمان کامل سرطان، باز هم ممکن است تومورهای این سرطان در ناحیه ای شروع به رشد کنند. این منطقه ممکن است در همان محل قبلی یعنی در دهانه رحم باشد و گاهی نیز ممکن است در جایی دیگر مثلا در خود تنه رحم و یا اندام‌های لگنی مجاور شروع به تکثیر کند. دیده شده که گاهی این تومورها در مناطقی بسیار دورتر از دهانه رحم مثلا در ریه تشکیل می‌شوند.
بیشتر بخوانید: چه زنانی راحت باردار می شوند و زنان کمرباریک چه مزیتی نسبت به زنان دیگر دارند
آشنایی با علائم و عوارض کیست تخمدان
علت واضح سرطان دهانه رحم، روشن نیست. اما مشخص شده است که علت عمده سرطان دهانه رحم به یک نوع خاص از ویروس به نام پاپیلومای انسانی (HPV) برمی‌گردد.
HPV در بین جمعیت زنان رایج است و اکثر زنان مبتلا به ویروس، هرگز سرطان گردن رحم را تجربه نمی‌کنند. این به این معنی است که سایر عوامل (مانند محیط یا انتخاب شیوه زندگی) همچنین می‌توانند در ابتلای شخص به سرطان رحم دخالت داشته باشند.
ویروس hpv عامل سرطان دهانه رحم
زنانی که در معرض دارویی به نام دئتیلستیل بسترول (DES) بودند (در زمانی که مادران آنها حامله بودند) نیز در معرض خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم قرار دارند. این دارو نوعی از استروژن است که پزشکان برای جلوگیری از سقط جنین آن را تجویز می‌کنند. با این حال، DES با ایجاد سلول‌های غیر طبیعی در رحم و واژن ارتباط دارد.
عامل اصلی سرطان دهانه رحم چیست؟
HPV یا همان ویروس پاپیلومای انسانی با ایجاد سرطان دهانه رحم و همچنین زگیل‌های تناسلی در اکثر موارد همراه است. HPV از طریق ارتباط جنسی انتقال می‌یابد. بیش از 200 سویه از ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV وجود دارد که همه آنها علت سرطان دهانه رحم نیستند.
علائم سرطان گردن رحم
سرطان گردن رحم در مرحله اولیه معمولاً علائم و نشانه‌های خاصی ایجاد نمی‌کند. علائم و نشانه‌های مراحل پیشرفته‌تر سرطان دهانه رحم عبارت‌اند از:
خونریزی که در بین قاعدگی منظم ماهیانه رخ دهد
خونریزی بعد از تماس جنسی یا شستشوی واژن یا معاینه لگن
خونریزی قاعدگی طول کشیده یا شدیدتر از معمول
خونریزی بعد از یائسگی
خونریزی واژینال پس از مقاربت
افزایش ترشح از واژن که ممکن است بوی نامطبوع داشته باشد
درد در ناحیه تناسلی یا درد در لگن در هنگام مقاربت
بیشتر بخوانید: سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست و چطور درمان می شود
عواملی که خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش می‌دهد
خطر درگیری با سرطان دهانه رحم بر اثر بعضی عوامل بیشتر می‌شود. از جمله:
شرکای جنسی متعدد و مختلف
فعالیت جنسی زودرس: داشتن رابطه جنسی در سنین پایین خطر ابتلا به HPV را افزایش می‌دهد.
داشتن سایر عفونت‌های جنسی: داشتن عفونت‌هایی مانند کلامیدیا، گونوره، سیفلیس و HIV / AIDS خطر ابتلا به HPV را افزایش می‌دهد.
سیستم ایمنی ضعیف: اگر سیستم ایمنی بدن شما تحت تأثیر شرایط بهداشتی دیگر تضعیف شده و شما دارای HPV هستید احتمال ابتلا به سرطان گردن رحم بیشتر است.
سیگار کشیدن: سیگار کشیدن باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم می‌شود.
سن ابتلا به سرطان دهانه رحم
برخلاف سرطان رحم که در سنین بالای ۵۰ سالگی و یائسگی معمولا شروع می‌شود؛ سرطان دهانه رحم می‌تواند از سن ۲۵ سالگی شروع شود و پیک آن در ۴۷ سالگی است.
افرادی که در سن پایین‌تر از ۱۶ سالگی ازدواج می‌کنند، در این برهه زمانی نزدیکی دارند، تعداد زایمان‌ها متعدد است یا شریک های جنسی متعدد دارند سرطان دهانه رحم در آنها بیشتر مشاهده می‌شود.
چه وقت به پزشک مراجعه کنم؟
در صورتی که علائم یا نشانه‌هایی که اشاره کردیم را در خود می‌بینید، حتماً برای بررسی علائم و تشخیص دقیق به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. متخصص زنان با آزمایشات مربوطه می‌تواند علت نشانه‌های شما را تشخیص دهد و روند درمان را آغاز کند.
زمان مراجعه به پزشک برای سرطان دهانه رحم
اگر علائم سرطان دهانه رحم را دارید، پزشک سعی می‌کند تا با انجام برخی آزمایش‌ها به تشخیص قطعی در مورد بیمار بودن یا نبودن شما برسد.
از جمله آزمایش‌های تشخیص سرطان دهانه رحم:
آزمایش پاپ اسمیر: پزشک یا ماما نمونه‌ای از سلول‌های دهانه رحم را با خراشیدن جدا می‌کند. آزمایشگاه نمونه را از لحاظ سلول‌های سرطانی یا غیرطبیعی و HPV بررسی می‌کند.
معاینه دهانه رحم: پزشک به کمک وسیله‌ای به نام کولپوسکوپ دهانه رحم را بررسی می‌کند. کولپوسکوپ ترکیبی از ذره‌بین و نور برای دیدن بهتر دهانه رحم است.
برداشتن نمونه بافتی: بیوپسی یا نمونه‌برداری یعنی برداشتن بافت برای جستجوی سلول‌های سرطانی. از کسانی که مشکل دارند بیوپسی تهیه و برای آزمایشگاه ارسال می‌شود. بیوپسی تنها راه مطمئن برای تشخیص سرطان است. برداشت بافت از دهانه رحم ممکن است سبب خونریزی و ترشح از دهانه رحم شود ولی موضع خیلی زود بهبود پیدا می‌کند.
مراحل سرطان دهانه رحم
مرحله اول: سلول‌های سرطانی تنها در سرویکس دیده می‌شوند
مرحله دوم: تومور در سرویکس رشد کرده به قسمت فوقانی واژن نیز تهاجم کرده است. ممکن است تومور به سایر بافت‌های اطراف نیز تهاجم پیدا کرده باشد. البته در این مرحله تهاجم به دیواره لگن و قسمت تحتانی واژن ایجاد نمی‌شود.
مرحله سوم: تومور به دیواره لگن یا قسمت تحتانی واژن تهاجم پیدا کرده است. اگر تومور به قدر کافی بزرگ باشد می‌توان یک یا هر دو حالب را که ادرار از طریق آن از کلیه‌ها به خارج راه پیدا می‌کند، ببندد. در نتیجه آزمایش‌ها نشان می‌دهد که کلیه‌ها خوب کار نمی‌کنند.
مرحله چهارم: تومور به مثانه یا رکتوم تهاجم پیدا کرده یا سرطان در سایر اندام‌های بدن مثل ریه منتشر می‌شود.
متاستاز سرطان دهانه رحم
درمان سرطان دهانه رحم به عوامل متعددی بستگی دارد. جراحی، پرتو درمانی، شیمی درمانی یا ترکیبی از سه مورد ممکن است مورد استفاده قرار گیرد. برخی از عوامل موثر در انتخاب شیوه درمان:
ترجیح بیمار
در موارد پیشرفته از بیماری، گاهی پزشک مجبور به برداشتن کامل رحم بیمار (هیسترکتومی) می‌شود تا از انتشار سلول‌های سرطانی و بدخیم به نواحی دیگر بدن جلوگیری کند.
عمل جراحی
سرطان دهانه رحم در مرحله اولیه به طور معمول با جراحی برای حذف رحم (هیسترکتومی) درمان می‌شود. هیسترکتومی می‌تواند سرطان دهانه رحم را در مرحله اولیه درمان کرده و از عود پیشگیری کند؛ اما با از بین بردن رحم باردار شدن غیر ممکن می‌شود.
پرتو درمانی
پرتودرمانی از پرتوهای انرژی قدرتمند مانند اشعه ایکس یا پروتون‌ها برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. درمان با پرتودرمانی ممکن است به تنهایی، با شیمی درمانی قبل از عمل برای کاهش تومور یا پس از جراحی برای کشتن سلول سرطانی باقی مانده استفاده شود.
بیشتر بخوانید: سرطان پستان بیشترین آسیب روانی را به زنان وارد می‌کند
شیمی درمانی
شیمی درمانی از داروهایی استفاده می‌کند که معمولاً به داخل رگ تزریق می‌شود تا سلول‌های سرطانی را از بین ببرد. دوزهای پایین شیمی درمانی اغلب با پرتودرمانی همراه هستند، زیرا شیمی درمانی می‌تواند اثرات تابش پرتو را افزایش دهد. دوزهای بالاتر از شیمی درمانی برای کنترل سرطان پیشرفته گردن رحم استفاده می‌شود.
آیا سرطان دهانه رحم کشنده است؟
سرطان دهانه رحم در صورت عدم درمان و تشخیص زود هنگام، می‌تواند خطرناک و کشنده باشد. در بین شایع‌ترین سرطان‌های دنیا سرطان دهانه رحم رتبه چهارم را از نظر شیوع داراست. همچنین چهارمین عامل مرگ ناشی از سرطان در زنان به علت این بیماری است. حدودا ۷۰ درصد از مبتلایان به این نوع سرطان ساکنین کشورهای در حال توسعه هستند.
راه‌های جلوگیری از بروز سرطان دهانه رحم
برای کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم این اقدامات را انجام دهید:
واکسن زدن: ابتلا به HPV را واکسینه کنید. واکسیناسیون برای دختران و زنان سنین 9 تا 26 ساله در دسترس است.
آزمون پاپ اسمیر: آزمایش‌های پاپ اسمیر می‌تواند شرایط پیش آگهی دهانه رحم را تشخیص دهد.
داشتن رابطه جنسی امن: استفاده از کاندوم، داشتن شرکای جنسی کمتر و تأخیر در سن برقراری رابطه جنسی ممکن است خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را کاهش دهد.
ترک سیگار
تشخیص زودرس سرطان دهانه رحم
یکی از روش‌های بسیار موثر برای تشخیص سرطان دهانه رحم در مراحل اولیه و غربالگری این قبیل بیماران تست پاپ‌اسمیر است. این تست توسط پزشک انجام می‌شود و لوله‌ای از طریق واژن به داخل دستگاه تناسلی بیمار فرستاده شده و از سلول‌های دهانه رحم نمونه‌برداری صورت می‌گیرد. سپس این نمونه (بیوپسی) توسط متخصص پاتولوژیست زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار گرفته و هر گونه نمای غیر طبیعی در آن تشخیص داده می‌شود.
دقت کنید با توجه به اینکه آزمایش پاپ‌اسمیرحس ناخوشایند و هزینه برای بیمار به همراه دارد؛ در بهترین زمان از چرخه جنسی فرد صورت بگیرد تا بهترین نتیجه از آن حاصل شود.
بهترین زمان‌ها برای انجام تست پاپ‌اسمیر:
بعد از شروع فعالیت جنسی
دو هفته بعد از اتمام عادت ماهیانه
حداقل ۴۸ ساعت بعد از نزدیکی
اگر تغییرات غیرطبیعی در مراحل اولیه کشف شود با برداشتن و کشتن سلول‌های تغییر یافته قبل از این که سلول‌ها سرطانی شوند از سرطان پیشگیری می‌شود.