جامعه پویا-بدن انسان برای اینکه بتواند زنده و سالم بماند نیاز به اسیدهای چرب مفید دارد و یکی از این اسیدهای چرب امگا است.
اسیدهای چرب از اجزای تشکیل‌دهنده چربی‌هاست که بدن قادر به تولید انواع ضروری آن نیست و باید از طریق ماده غذایی تأمین شود.
این اسید چرب در چه زمانی شناسایی شد؟
اولین تحقیق به سال 1950 و بررسی‌ای که روی اسکیموها انجام شد، برمی‌گردد. مطالعه روی خون اسکیموها نشان داد با وجود آن که اسکیموها غذای اصلی خود را از گوشت حیوانات پرچرب شکاری تهیه می‌کردند، ولی اسیدهای چرب موجود در خون آن‌ها مانع از تجمع پلاکت و در نتیجه مانع از رسوبات و گرفتگی رگ‌ها می‌شود. در آن سال‌ها امگا 3 را مترادف با روغن ماهی می‌دانستند اما اسیدهای چرب امگا 3 طی 40-30 سال اخیر به خوبی شناخته شده‌اند و در 2 دهه اخیر در مورد نقش آن‌ها در سلامت مطالعه‌های بیشتری انجام شده است.
بیشتر بخوانید: ضربان نامنظم قلب چیست و چه زمانی خطرناک است
خواص امگا3
چربی‌ها در ساختمان سلولی بدن و به خصوص سلول‌های مغزی شرکت دارند. اسیدهای چرب امگا 3 از این نظر نقش‌های به خصوصی را ایفا می‌کنند؛ تحقیقات نشان داده‌اند امگا 3 تأثیر مثبتی در روند درمان میگرن، استرس، تنش‌های عصبی و افسردگی دارد. به طوری که اگر روزانه 2 گرم امگا 3 خالص به بیماران مبتلا به میگرن داده شود، در برخی موارد میگرنشان کنترل می‌شود.
مطالعه‌های اخیر نشان داده‌اند، امگا 3 نه تنها در پیشگیری از برخی سرطان‌ها و بیماری‌های قلبی بلکه در کاهش عوارض شیمی‌درمانی نیز موثر است. مصرف امگا 3 در بیماران مبتلا به سرطان پستان به خصوص بیمارانی که تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند و دچار اختلال‌های عصبی هستند و اعصاب دست و پای آن‌ها دچار گزگز و درد شدید می‌شود، مفید است.
بهترین منابع اسید چرب امگا 3 انواع ماهی و آبزیان، تخم کدو و تخم کتان و گردو است. در واقع منبع امگا 3 در ماهی‌هایی مانند ماهی آزاد، قزل‌آلا، تن، اسقومری و شاه‌ماهی تعریف می‌شود
در این بیماران مصرف این اسید چرب تحمل شیمی‌درمانی را بالا می‌برد. همچنین امگا 3 می‌تواند عوارض عصبی ناشی از دیابت را کاهش دهد. تحقیقات در زمینه تأثیر امگا 3 بر ام‌اس نیز در دست انجام است و نتایج موثری نیز به دست آمده. طبق بررسی‌ها، مکمل این اسید چرب، پیشرفت ام‌اس را کند می‌کند.
کدام مواد غذایی امگا 3 دارند؟
بهترین منابع اسید چرب امگا 3 انواع ماهی و آبزیان، تخم کدو و تخم کتان و گردو است. در واقع منبع امگا 3 در ماهی‌هایی مانند ماهی آزاد، قزل‌آلا، تن، اسقومری و شاه‌ماهی تعریف می‌شود.
در گیاهان نیز روغن‌های سویا، آفتابگردان، دانه کتان و گردو، فندق و کنجد حاوی امگا 3 است. علاوه بر این، مواد غذایی غنی‌شده با امگا 3 مانند برخی از نان‌ها، آب‌میوه‌ها، روغن‌ها و تخم‌مرغ مورد توصیه متخصصان تغذیه است.
در چه شرایطی لازم است افراد از مکمل امگا 3 استفاده کنند؟
اگر فردی در هفته 3 تا 4 وعده ماهی مصرف نکند، از یک سالگی به بعد برای کمک به رشد مغزی و پیشگیری از بسیاری بیماری‌ها مصرف مکمل امگا 3 یا شربت روغن ماهی برایش لازم است. همان‌طور که می‌دانید، اسید چرب امگا 6 در تمام روغن‌های مایع یافت می‌شود بنابراین اگر در هفته 3 تا 4 بار ماهی نخوریم، تعادل امگا 3 و امگا 6 به هم می‌ریزد.
اگر در سبد غذایی خانوار به طور متوسط 4-3 بار در هفته هر بار 120-80 گرم ماهی مصرف شود افراد به هیچ‌وجه نیازی به مصرف امگا 3 نخواهند داشت، اما اگر ماهی مصرف نمی‌شود، می‌توان از مکمل امگا 3 استفاده کرد
بیشتر بخوانید: خوردن این میوه ها برای بدن ضروری است
وقتی مکمل امگا 3 بیش از مقدار مورد نیاز مصرف می‌شود، چون یک نوع اسید چرب است، با اسید چرب امگا 6 که برای عملکرد بینایی و مغزی لازم است، رقابت می‌کند و میزان جذب آن را پایین می‌آورد. از سوی دیگر، وقتی امگا 3 به طور خالص در برنامه غذایی گنجانده می‌شود، کلسترول که برای غشای سلول‌های بدن مورد نیاز است، کاهش می‌یابد و یکپارچگی غشاهای سلولی از بین می‌رود. در دوره‌های خاصی مثل بارداری یا شیردهی نیز مصرف مقادیر بالای امگا 3 می‌تواند خطرساز باشد. افزایش بیش از حد امگا 3 در بدن پاسخ‌های سیستم ایمنی را کند و واکنش‌های دفاعی مثل پاسخ به میکروب‌ها را ضعیف می‌کند. حتی می‌تواند تری‌گلیسیرید خون را به عنوان تأمین‌کننده انرژی بدن از حد طبیعی پایین‌تر آورد و فرد را دچار کمبود انرژی کند. به علاوه، اضافه دریافت آن در بدن اکسید می‌شود و بعد از اکسیداسیون به بافت‌های مختلف از جمله عروق و حتی کبد آسیب می‌رساند و می‌تواند کبد چرب ایجاد کند.
تحقیقات جدید نشان داده كه مصرف بیش از اندازه ی امگا 3 برای سلامتی افراد مضر است. محققان در پژوهشی كه یافته‌های آن در مجله «Prostaglandins» منتشر شده است، دریافتند: اسیدهای چرب امگا 3 كه معمولا در ماهی یافت می‌شود، در صورت مصرف بیش از اندازه می‌تواند عواقب خطرناكی به همراه داشته باشد. اسیدهای چرب امگا 3 دارای خواص ضد التهابی هستند كه برای سلامت قلب و مسائل التهابی بسیار مفیدند. با این حال محققان اظهار كردند: مصرف مقدار بیش از اندازه اسیدهای چرب امگا 3 می‌تواند عملكرد سیستم ایمنی را دچار نقص كند. همچنین مصرف بعضی از مواد غذایی همچون تخم‌مرغ، نان، كره، روغن و آب پرتقال كه دارای امگا 3 هستند، همراه با مكمل روغن ماهی سطح این ماده را در بدن افزایش می‌دهد.
مضرات قرص امگا 3 برای مردان
محققان مركز مطالعات سرطان «فرد هاچینسون» در آمریكا در این رابطه اظهار داشتند: مصرف كپسول‌های امگا 3 نه تنها از خطر بروز سرطان پروستات نمی‌كاهد بلكه احتمال بروز موارد كشنده این بیماری را تا 70 درصد افزایش می‌دهد. این پژوهشگران معتقدند كه هیچ مدرك قطعی وجود ندارد كه ثابت كند مكمل‌های غذایی برای سلامت انسان سودمند هستند. پژوهشگران مركز هاچینسون در این تحقیق، خون 834 مرد مبتلا به سرطان پروستات را با خون 1393 مرد سالم مقایسه كردند. نتایج نشان داد مردانی كه میزان امگا 3 در خونشان در بالاترین حد است 71 درصد بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به نوع كشنده سرطان پروستات هستند. به علاوه در این افراد خطر ابتلا به نوع خفیف‌تر این سرطان 43 درصد افزایش می‌یابد. این محققان می‌گویند: هنوز روشن نیست این چربی چگونه باعث رشد تومور می‌شود اما برخی حدس می‌زنند كه شاید امگا 3 سیستم ایمنی را ضعیف می‌كند و یا اینكه به مولكول وراثتی دی‌ان‌ای آسیب می‌زند. با این حال برخی از كارشناسان مركز مطالعات سرطان انگلیس می‌گویند: شواهد مربوط به نحوه تاثیرگذاری امگا 3 بر سرطان پروستات متناقض هستند و متاسفانه تحقیق اخیر نیز این تناقض‌ها را حل نكرده است.
مضرات قرص امگا 3 برای قلب
نتایج به دست آمده از بررسی تاثیر روغن ماهی بر درمان یا جلوگیری از آریتمی قلبی كه ممكن است به مرگ منجر شود نشان می‌دهد كه روغن ماهی در برخی از موارد باعث تشدید آریتمی در افراد می‌شود. اگر سابقه بیماری قلبی دارید، قبل از مصرف روغن ماهی با پزشك خود مشورت كنید. آریتمی قلبی زمانی رخ می‌دهد كه ایمپالس‌های الكتریكی قلب كه ضربان قلب را تنظیم می‌كنند دچار اختلال شوند. قلب شما از طریق انقباض به این ایمپالس‌های الكتریكی واكنش نشان می‌دهد. انقباض دهلیز و بطن قلب باعث پمپاژ و انتقال خون به سایر نقاط بدن می‌شود. اگر انقباض دهلیز و بطن در زمان مناسب رخ ندهد، قلب قادر به پمپاژ صحیح خون نخواهد بود.